بررسی و نقد صورتگرا بر چند غزل از هوشنگ ابتهاج با تاکید بر برجسته سازی ادبی

تاکید اصلی در این تحقیق، بررسی چگونگی رسیدن به برجسته سازی ادبی در شعر بر طبق روش نقد صورت گراست. بر این اساس سه غزل از مجموعه غزلیات سیاه مشق هوشنگ ابتهاج برگزیده شده است و تلاش می شود که عوامل برجسته ساز، یعنی هنجارگریزی و قاعده افزایی در شعر وی شناسایی گردد. با توجه به این که در مبانی نظری فرمالیسم، موسیقی و آهنگ کلام در انسجام شعر و استحکام ساختار آن نقش بسزایی دارد، توجه به موسیقی و چگونگی ظهور آن در صورت غزلیات ابتهاج نیز مد نظر است. در بحث ساخت کلام که از رویکردهای اصلی در نقد صورتگراست، نگارنده به طور دقیق به مسائل کلمه و کلام در شعر پرداخته است و همه واژگان، اعم از لغات، ترکیبات، افعال و مسائل نحوی غزل ها را کاویده است تا میزان هنجارگریزی در این ساحت از غزلیات روشن گردد. بسامد هنجارگریزی ها در اشعار وی بدین ترتیب است: هنجارگریزی معنایی، هنجارگریزی واژگانی، هنجارگریزی نحوی، هنجارگریزی زمانی و هنجارگریزی آوایی. در مبحث قاعده افزایی نیز به طور اخص به نظم و انسجام در صورت شعر اشاره شده است. قاعده افزایی در غزلیات سایه به ترتیب دارای بسامد آوایی، واژگانی، و نحوی است. از بررسی انواع قاعده افزایی چنین استنباط می شود که غزلیات سایه از بهترین و بیشترین عوامل موسیقایی برخوردار است که می توانند با مضمون اشعار نیز هماهنگ باشند. آنچه در این بخش مورد بررسی قرار گرفته انواع موسیقی درونی، بیرونی، کناری و معنوی در اشعار است. یکی دیگر از انگیزه های این تحقیق بررسی انواع برجسته سازی در زبان شعر ابتهاج است که در صنایع مختلفی از جمله تشبیه، استعاره، تشخیص، تضاد، اغراق و غیره مورد ارزیابی قرار گرفته است.